| reżyseria | Andrzej Wajda |
| scenariusz | Andrzej Wajda / Jerzy Andrzejewski |
| gatunek | Dramat / Psychologiczny / Polityczny |
| produkcja | Polska |
| premiera | 3 października 1958 (świat) |
| na podstawie | Jerzy Andrzejewski "Popiół i diament" (powieść) |
| studio | Zespół Filmowy "Kadr" |
| data produkcji | 1958 |
| tytuł oryg. | Popiół i diament |
| inne tytuły | Ashes and Diamonds Miedzynarodowe Wielka Brytania USA |
Młody akowiec, Maciek Chełmicki, otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR. Zbieg okoliczności powoduje, że zabija kogoś innego. Spotykając się twarzą w twarz ze swoją ofiarą doznaje szoku. Staje przed koniecznością powtórzenia zamachu. Poznaje Krystynę, dziewczynę pracującą jako barmanka w restauracji hotelu "Monopol". Uczucie do niej uświadamia mu jeszcze bardziej bezsens zabijania w chwili zakończenia wojny. Wierność złożonej przysiędze, a tym samym obowiązek podporządkowania się rozkazowi, przeważa szalę.
Maj 1945 roku, pierwszy dzień po zwycięstwie. Młodzi akowcy: Maciek, Andrzej i Drewnowski, otrzymują rozkaz zastrzelenia Szczuki, sekretarza PPR , który ma wizytować miasto. Z zasadzki ostrzeliwują wojskowy gazik, ale od ich kul padają przypadkowi robotnicy, a Szczuka bezpiecznie dociera do celu. Wieczorem w hotelu "Metropol" trwają przygotowania do uroczystego bankietu z okazji zakończenia wojny. Maciek z Andrzejem wskrzeszają w barze pamięć o poległych towarzyszach broni. Chełmicki poznaje barmankę Krystynę, ale zanim spędzi z nią miłosną noc, Andrzej przekazuje mu ponowny rozkaz zabicia Szczuki. Obaj poddają w wątpliwość jego sens. Drewnowski, który został mianowany sekretarzem osobistym prezydenta miasta, upija się jeszcze przed rozpoczęciem bankietu z okazji ogłoszenia zakończenia wojny i wywołuje skandal. Ostatnie godziny przed świtem Maciek spędza z Krystyną. Obiecuje dziewczynie - w imię ich miłości - zerwanie z konspiracją i powrót do normalnego życia. Szczuka otrzymuje informację, że jego syn został złapany w akowskim oddziale Wilka. Opuszcza bal, samotnie zmierzając do budynku UB. Najbardziej znany za granicą film polski zaliczany do światowej klasyki, nawiązujący konstrukcją postaci bohatera i symboliką obrazu do tradycji wielkich romantyków. Najwybitniejsze dzieło polskiej szkoły filmowej po raz pierwszy podejmujące problem moralnego rozdroża żołnierzy Armii Krajowej po zakończeniu wojny.
Ostatni dzień wojny. Poranek pierwszego dnia pokoju. Pokazać tej szczególnej nocy losy młodego człowieka uwikłanego w okupacyjną przeszłość, zmęczonego bohaterstwem, przeczuwającego inne, lepsze życie. Cóż to za piękny temat do filmu. Tej szczególnej nocy spotyka się przeszłość z przyszłością - i zasiada do jednego stołu. Przy akompaniamencie tang i fokstrotów bohater filmu, Maciek Chełmicki, szuka odpowiedzi, jak żyć dalej - jak zrzucić dławiący bagaż przeszłości, rozwiązuje odwieczny dylemat żołnierza. Słuchać czy myśleć. A jednak Maciek zabije...
Polska, rok 1945, pierwszy dzień pokoju. Młody Akowiec - Maciej Chełmicki, otrzymuje misję zabicia sekretarza KW PPR. Po wykonaniu zadania, okazuje się, że zabił nie tego kogo trzeba. Tego samego dnia, poznaje Krystynę - barmankę z restauracji hotelowej. To krótkie zauroczenie zmienia Maćka, który obok zadania ponownej realizacji zamachu musi stawić uczucie do dopiero co poznanej kobiety.
Pierwszy dzień pokoju. Młody AK-owiec, Maciek Chełmicki, otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR. Zbieg okoliczności powoduje, że zabija kogoś innego. Spotykając się twarzą w twarz ze swoją ofiarą, doznaje szoku. Staje przed koniecznością powtórzenia zamachu. Poznaje Krystynę, dziewczynę pracującą jako barmanka w restauracji hotelowej. Uczucie do niej uświadamia mu jeszcze bardziej bezsens zabijania w chwili zakończenia wojny.
| Aktor | Postać |
|---|---|
| Zbigniew Cybulski | Maciek Chełmicki |
| Ewa Krzyżewska | Krystyna, barmanka w restauracji w hotelu "Monopol" |
| Wacław Zastrzeżyński | Szczuka, sekretarz wojewódzki PPR |
| Adam Pawlikowski | Andrzej |
| Bogumił Kobiela | J. Drewnowski, sekretarz prezydenta miasta |
| Jan Ciecierski | Portier w hotelu "Monopol" |
| Stanisław Milski | Redaktor Pieniążek |
| Artur Młodnicki | Konferansjer Kotowicz |
| Halina Kwiatkowska | Pułkownikowa Katarzyna Staniewiczowa, szwagierka Szczuki |
| Ignacy Machowski | Major "Florian", dowódca Andrzeja |
| Zbigniew Skowroński | Słomka, dyrektor hotelu "Monopol" |
| Adolf Chronicki | Podgórski |
| Halina Siekierko | Puciatycka |
| Ferdynand Matysik | Staszek Gawlik |
| Józef Pieracki | Puciatycki |
| Tadeusz Kalinowski | Wejchert |
| Wiktor Grotowicz | Franek Pawlicki, redaktor naczelny |
| Grażyna Staniszewska | Hanka Lewicka, piosenkarka w hotelu "Monopol" |
| Aleksander Sewruk | Święcki, prezydent miasta |
| Barbara Krafftówna | Stefka |
| Jerzy Adamczak | Wrona, major UB |
| Ryszard Pietruski | Robotnik w cementowni pytający Szczukę o Smolarskiego |
| Jerzy Jogałła | Marek, syn Szczuki, członek oddziału kapitana "Wilka" |
| Zofia Czerwińska | Barmanka Lili |
| Irena Orzecka | Jurgieluszka, babcia klozetowa w hotelu "Monopol" |
| Mieczysław Łoza | Smolarski z cementowni zabity przez Maćka pod kapliczką |
| Juliusz Grabowski | Muzyk |
| Jerzy Duszyński | Wrona, major UB |
| Roman Mikuła | Mężczyzna siedzący obok Drewnowskiego na przyjęciu |
| Marian Skorupa | Milicjant ścigający Chełmickiego |
| Marian Wiśniowski | Milicjant ścigający Chełmickiego |
| Sława Przybylska | Hanka Lewicka, piosenkarka w hotelu "Monopol" |
