Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza (1989)

„Lawą. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza” (1989), wyreżyserowaną przez Tadeusza Konwickiego, stanowi wyjątkowy obraz duchowej panoramy narodu polskiego, przedstawiony poprzez adaptację pierwotnej ekranizacji dramatu „Dziady” autorstwa Adama Mickiewicza.

Rozpoczynając swoją narrację, film przenosi nas na ziemię wileńską, gdzie akcja rozwija się w dniu poprzedzającym uroczystość Święta Zmarłych. W zrujnowanej rezydencji materializuje się widmo Poety, które powraca, by ożywić wspomnienia młodzieńczej miłości do Maryli oraz ponownie nawiązać kontakty z dawno zapomnianymi towarzyszami konspiracyjnymi. W międzyczasie na pobliskim cmentarzu Guślarz inauguruje pradawną ceremonię „dziadów”. Gustaw, w towarzystwie kapłana, oddaje się refleksjom nad minionymi czasami, ponieważ akcja przenosi nas kilkadziesiąt lat wstecz.

W dziele Konwickiego ukazany jest nie tylko kontrast pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, lecz także głęboki portret polskiego ducha, zobrazowany poprzez postaci jego bohaterów. Widmo Poety nie tylko reprezentuje samego Mickiewicza, lecz także jego idee i aspiracje, które wciąż pulsują w społeczeństwie. Przemierzając krainę wspomnień, zatopioną w melancholii i nostalgii, dąży do przywołania uczuć związanych z młodością i rewolucyjnym zapałem.

Konwicki biegłym posługiwaniem się narracją przenosi widza między różnymi epokami i miejscami, co umożliwia dogłębne zrozumienie zarówno dramatu jednostki, jak i kolektywnych losów narodu. Zamieniając historię w symboliczną podróż przez kulturową pamięć, reżyser stawia pytania o tożsamość narodową, znaczenie tradycji oraz sprzeczności pomiędzy wolnością a lojalnością.

Starannie wykreowane postacie, takie jak Gustaw czy Maryla, stają się uosobieniem ducha swoich czasów oraz świadectwem walki o niepodległość i honor. Ich losy splatają się z historią Polski, tworząc unikalną opowieść o bohaterstwie i oddaniu. Gustaw, jako archetyp buntownika, nie tylko odzwierciedla pragnienie młodego pokolenia wolności, ale również boryka się z własnymi moralnymi i egzystencjalnymi ograniczeniami.

Poprzez historie bohaterów, film ukazuje także trudności społeczeństwa polskiego, jego walkę z uciskiem i pragnienie samorealizacji. Ksiądz, jako symbol kościelnej instytucji, reprezentuje tradycyjne wartości i stabilność, które często kolidują z dążeniem do zmian i postępu, widocznym w postawie Gustawa.

Sceneria filmowa, oparta na opuszczonym dworze i tajemniczym cmentarzu, doskonale oddaje atmosferę tajemnicy i refleksji, symbolizując zarazem upływ czasu i przemijanie. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu światła i muzyki, Konwicki wzmacnia emocjonalne napięcie, wprowadzając widza w hipnotyzującą atmosferę.

„Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza” nie tylko adaptuje literackie arcydzieło, lecz także skłania do refleksji nad tożsamością narodową i ludzką kondycją. Wyraziste postacie i bogata symbolika czynią ten film niezapomnianym dziełem sztuki, które inspiruje do kontemplacji nad życiem, wartościami i przemijaniem.