Tokijska opowieść / Tōkyō Monogatari (1953)

„Wędrówka do Tokio / Podróże w Tōkyō (1953)”, reżyserowana przez Yasujiro Ozu, stanowi kamień milowy w filmowej sztuce Japonii. Historia dwójki staruszków, którzy podążają do stolicy, by spotkać swoje dorosłe dzieci, wplątana jest w delikatną sieć relacji rodzinnych i społecznych.

Opowieść rozpoczyna się od doświadczonych małżonków, Tomi (Chieko Higashiyama) i Shukishi (Chishû Ryû) Hirayamów, mieszkających w malowniczej japońskiej wiosce Onomichi z ich najmłodszą córką Kyoko (Kyôko Kagawa), nauczycielką miejscowej szkoły. Mimo obecności trójki dorosłych dzieci, którzy rozsiedli się w różnych miastach, Hirayamowie postanawiają wyruszyć w podróż do Tokio, aby odwiedzić Koichiego (Sô Yamamura) i Kaneko (Haruko Sugimura). W drodze do celu, zatrzymują się niespodziewanie w Osace, aby odwiedzić syna Keiso (Shirô Osaka).

Po dotarciu do Tokio stają przed gorzką rzeczywistością. Ich dzieci traktują ich wizytę jako niepotrzebny kłopot, zakłócający bieg ich codziennych planów. Ojciec i matka stanowią problem, który można łatwo rozwiązać, przekazując ich do taniego hotelu. Jedyną osobą, która okazuje szczere zainteresowanie starszymi Hirayamami, jest owdowiała synowa Noriko (Setsuko Hara).

W miarę upływu czasu wizyty, dzieci zaczynają zastanawiać się nad swoim postępowaniem nie tylko wobec rodziców, ale także w kontekście całego swojego dorosłego życia. Ozu, poprzez prosty, niemal kronikarski styl, ukazuje życie trzech pokoleń Japończyków. Początkowe rozczarowanie i niespełnione nadzieje ustępują szybko zrozumieniu i akceptacji zmian, jakie niesie ze sobą czas. Film stawia fundamentalne pytania o naturę relacji rodzinnych, starzenie się społeczeństwa i wpływ biegu czasu na wartość tradycji.

Moc „Podróży w Tōkyō” nie tkwi jedynie w głębokiej treści, ale również w subtelnych środkach wyrazu, z jakimi Ozu ukazuje swe tematy. Precyzyjne posługiwanie się kamerą, subtelność psychologiczna i niepowtarzalny rytm narracji czynią z tego filmu prawdziwe arcydzieło sztuki filmowej. W porównaniu do europejskich twórców, Ozu dzieli z Bergmanem, Olmim czy Rohmerem nie tylko subtelność psychologiczną, ale także zdolność do uniwersalnego ukazywania ludzkiego losu w sposób niezapomniany.

Podczas podróży do Tokio, śledzimy zmienne uczucia i oczekiwania starszych Hirayamów. Pragną oni zobaczyć, czy życie ich dzieci układa się pomyślnie, czy osiągnęły szczęście, a także, czy wychowanie przyczyniło się do tego, by stały się porządniejszymi ludźmi. Wizyta u syna, lekarza pediatry, i córki, prowadzącej swój salon fryzjerski, otwiera przed nimi drzwi do różnych światów, w których ich dzieci odnajdują się jako dorośli jednostki.

Jednak, jak często bywa, rzeczywistość nie pokrywa się z oczekiwaniami. Syn, traktowany jako lekarz domowy, nie spełnia pokładanych w nim nadziei, a córka, po ślubie, staje się bardziej oschła i skąpa. Ironicznie, najcieplejszym przyjęciem cieszy się synowa, która mimo tragicznych przeżyć w swoim życiu, zachowuje godność i optymizm. Ozu, z delikatnością, ukazuje proces starzenia się, ewolucję relacji międzypokoleniowych oraz nieuniknione zmiany, jakie niesie ze sobą bieg życia.

„Podróże w Tōkyō” to nie tylko film o rodzinie i relacjach międzyludzkich, ale również subtelne spojrzenie na społeczne przemiany, jakie zachodzą w powojennej Japonii. Zanikające rozczarowanie Hirayamów i niespełnione nadzieje przeradzają się w spokojną refleksję nad ludzkim losem i nieuniknionymi przemianami, jakie towarzyszą biegu czasu. Ozu, w swój jedyny sposób, porusza uniwersalne tematy, sprawiając, że „Podróże w Tōkyō” pozostają arcydziełem, które przetrwało próbę czasu i nadal dotyka serc widzów na całym globie.