Matka Joanna od Aniołów (1961)

Matka Joanna od Aniołów to czarno-biały film psychologiczny z 1961 roku w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, zrealizowany na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Akcja filmu toczy się w XVII wieku na Smoleńszczyźnie, w położonym na odludziu klasztorze. Miejscowe zakonnice, wraz z ich przeoryszą Joanną, opętał diabeł.

Postacie

• Matka Joanna (Lucyna Winnicka) – przeorysza klasztoru w Ludyniu, kobieta o silnej osobowości i głębokiej wierze. Jest przekonana, że opętanie zakonnic jest dziełem szatana i postanawia walczyć z nim wszelkimi dostępnymi jej sposobami.
  [Image of Lucyna Winnicka w roli Matki Joanny]

• Ksiądz Józef Suryn (Mieczysław Voit) – jezuita, który przybywa do Ludynia, aby pomóc opętanym siostrom. Jest młodym, niedoświadczonym kapłanem, który zmaga się z własnymi wątpliwościami i lękami.

• Siostra Małgorzata od Krzyża (Anna Ciepielewska) – młoda zakonnica, która jest najbliższą współpracowniczką Matki Joanny. Jest oddana swojej siostrze i gotowa zrobić wszystko, aby jej pomóc.

Fabuła

Film rozpoczyna się przybyciem księdza Suryna do Ludynia. Od razu zostaje on zaangażowany w walkę z opętaniem zakonnic. Suryn początkowo nie wierzy w istnienie szatana, ale z czasem zaczyna się przekonywać, że opętanie jest realnym zagrożeniem.

Suryn stopniowo zbliża się do Matki Joanny. Oboje są zafascynowani sobą, ale jednocześnie wiedzą, że ich związek jest skazany na niepowodzenie. Suryn jest księdzem, a Matka Joanna jest zakonnicą. Ich miłość jest zakazana, a jej spełnienie grozi oskarżeniem o herezję.

W miarę rozwoju akcji, opętanie zakonnic nasila się. Matka Joanna coraz bardziej oddaje się w ręce szatana. Suryn, widząc, co się dzieje z jego ukochaną, jest gotów poświęcić wszystko, aby ją ocalić.

Motywy

Opętanie jest głównym motywem filmu. Kawalerowicz przedstawia opętanie jako stan duchowy, który może być spowodowany przez wiele czynników, w tym przez chorobę psychiczną, stres lub traumatyczne przeżycia. Opętanie jest również metaforą ciemnej strony ludzkiej natury, która może zostać uwolniona w wyniku konfliktów wewnętrznych lub zewnętrznych.

Miłość jest drugim ważnym motywem filmu. Miłość między Surynem a Matką Joanną jest tragiczna, ale jednocześnie piękna. Jest to miłość zakazana, która może prowadzić do zguby.

Wiara jest kolejnym istotnym motywem filmu. Matka Joanna jest głęboko wierzącą osobą. Jej wiara jest jej siłą, ale jednocześnie może prowadzić ją do błędu.

Krytyka i odbiór

Film Matka Joanna od Aniołów został entuzjastycznie przyjęty przez krytyków. Został nagrodzony na wielu festiwalach filmowych, w tym na Festiwalu Filmowym w Cannes, gdzie otrzymał nagrodę za najlepszy debiut reżyserski. Film jest uważany za jeden z najważniejszych polskich filmów psychologicznych.

Film był również popularny wśród widzów. Jego premiera w Polsce zgromadziła na sali kinowej rekordową liczbę widzów. Film był cenzurowany przez władze komunistyczne, które obawiały się jego religijnego wydźwięku. W 1980 roku film został ponownie wydany w Polsce, tym razem bez cenzury.

Obecnie film Matka Joanna od Aniołów jest uważany za klasykę polskiego kina. Jest to film poruszający, piękny i pełen symboliki.