Palacz zwłok / Spalovač mrtvol (1968)

„W Palaczu Zwłok” ukazane jest mroczne studium szaleństwa jednostki, która stopniowo pogrąża się w coraz bardziej chorobliwej obsesji związanej z jej pracą w praskim krematorium. Karl Kopfrkingl, główny bohater, pełni rolę palacza zwłok, dla którego praca staje się nie tylko obowiązkiem, lecz także swoistym wyrazem humanitaryzmu i czystości. Widzimy go jako szczęśliwego człowieka, dla którego kremacja to swoiste wywyższenie ludzkiej egzystencji. Proces zamiany ciała w popiół, a duszy – jak twierdzi Kopfrkingl – wznoszenie się ku niebu, staje się dla niego jak rytuał, któremu oddaje się bez reszty. Wszystko to dzieje się w sposób bezbolesny, w otoczeniu klasycznej muzyki, co tylko podkreśla stopień jego szaleństwa.

Kopfrkingl jawi się jako postać skrajnie konformistyczna, zdolna do przekształcenia nawet najbardziej odrażających idei w swoje własne przekonania. Jego szaleństwo objawia się w tym, że potrafi włączyć każdy akt okrucieństwa w swój mroczny światopogląd. Nawet lekturę o filozofii Tybetu potrafi przefiltrować przez pryzmat faszyzmu, co świadczy o jego zdolności do manipulacji i adaptacji. Kopfrkingl staje się jak drapieżnik, który czai się w cieniu, gotowy do wykonania najbardziej makabrycznych czynów.

Rudolf Hrušínský w roli tytułowej stworzył postać niezapomnianą, która ukazuje psychologiczny portret człowieka popadającego w otchłań szaleństwa, ulegającego wpływom ideologii faszyzmu i popełniającego najstraszliwsze zbrodnie. Kopfrkingl, ciężar pracy i własne obsesje, staje się narzędziem w rękach nazistów, wykonując zdrady, donosicielstwo i morderstwa.

Film Juraja Herza nie brakuje również elementów humorystycznych, które jednakże nie łagodzą jego mrocznego wydźwięku, a wręcz go pogłębiają. Kopfrkingl staje się chodzącą metaforą zagłady i destrukcji, co tylko wzmacnia pesymistyczny ton całego filmu. To arcydzieło kina czechosłowackiego, wspaniale wyreżyserowane i zagrane przez Rudolfa Hrušínský’ego, pozostawiające widzów z niezapomnianym doświadczeniem.